Haustskýrsla kjaratölfræðinefndar 2025

Helstu niðurstöður skýrslunnar eru:

• Laun, launaþróun og kjarasamningar
  • Í yfirstandandi kjarasamningslotu sem hófst í febrúar 2024 hafa verið undirritaðir kjarasamningar fyrir allflest launafólk, bæði á almennum og opinberum vinnumarkaði.
  • Í heildina má áætla að gerðir hafi verið nærri 260 kjarasamningar á vettvangi þeirra aðila sem aðild eiga að kjaratölfræðinefnd í núverandi samningalotu, sem hófst í febrúar 2024, og var félagsfólk á kjörskrá stéttarfélaga í þessum samningum um 190 .000. Áætla má að ólokið sé rúmlega 20 kjarasamningum á vinnumarkaði í þessari samningalotu fyrir um 3 .000 manns, sem er um 1-2% launafólks.
  • Sundurliðuð gögn KTN um launaþróun eftir mörkuðum liggja fyrir frá upphafi núverandi lotu fram til júní 2025 og er nokkur munur á hækkunum grunntímakaups milli markaða.
  • Grunntímakaup á almennum markaði hækkaði um 11,9% á tímabilinu frá febrúar 2024 til júní 2025, hjá ríki um 12,2%, hjá Reykjavíkurborg um 12,9% og hjá sveitarfélögum utan Reykjavíkur um 14,3%.
  • Í þeim kjarasamningum sem gerðir hafa verið í samningalotunni var almennt farin blönduð leið krónutöluhækkana og prósentuhækkana og eru samningsbundnar launahækkanir því hlutfallslega mestar á lægri laun en samningar KÍ við ríki og sveitarfélög voru þó frábrugðnir öðrum samningum vegna áherslu á virðismat.
  • Að teknu tilliti til verðlagsþróunar á tímabilinu jókst kaupmáttur grunntímakaups í júní 2025 um 5,1% frá upphafi samningalotunnar. Á almennum vinnumarkaði var kaupmáttaraukningin á þessu tímabili, þ .e . frá janúar 2024 til júní 2025, 4,9%, hjá ríki um 5,2%, hjá Reykjavíkurborg jókst kaupmáttur um 5,9% og hjá sveitarfélögum utan Reykjavíkur um 7,2%.
  • Regluleg laun allra fullvinnandi á vinnumarkaði voru að meðaltali 889 þúsund krónur í maí 2025 og miðgildi var 807 þúsund krónur.
  • Meðaltal grunnlauna, reglulegra launa og reglulegra heildarlauna voru hæst á almennum markaði í maí 2025, þar á eftir hjá ríkinu og lægst hjá sveitarfélögum. Þegar miðgildi er skoðað eru grunnlaun, regluleg laun og regluleg heildarlaun hins vegar hæst hjá ríkinu. Meiri munur á meðaltali og miðgildi á almennum vinnumarkaði og opinberum markaði endurspeglar mun meiri dreifingu launa á almenna markaðnum en hjá hinu opinbera, bæði hjá ríkinu og hjá sveitarfélögum án Reykjavíkurborgar og hjá Reykjavíkurborg.
• Efnahags- og vinnumarkaðsmál
  • Árið 2024 hægði á efnahagsumsvifum hér á landi. Landsframleiðsla dróst saman um 1,0% í kjölfar mikils vaxtar árin á undan þegar hagkerfið var að jafna sig eftir áhrif heimsfaraldursins. Í nýrri þjóðhagsspá Hagstofu Íslands er gert ráð fyrir 1,7% hagvexti í ár en Seðlabanki Íslands spáir 0,9% hagvexti.
  • Verðbólga hefur verið nokkuð óbreytt frá febrúar og mældist hún 4,3% í október. Húsnæðisliður vísitölunnar, sem tekur nú tillit til reiknaðrar leigu auk greiddrar leigu, hefur hækkað umfram verðbólgu að undanförnu, en minna en áður. Gengi krónunnar hefur styrkst á síðustu misserum en verulegur hluti þeirrar styrkingar þó gengið til baka síðustu vikur.
  • Seðlabanki Íslands spáir því að verðbólga hjaðni hægt í átt að markmiði bankans, 2,5% verðbólgu, sem náist á árinu 2027. Hagstofan spáir svipaðri þróun en í nýlegum spám stóru viðskiptabankanna er því spáð að verðbólgan á árinu 2027 verði 3,6-3,7%, sem er nálægt mældum verðbólguvæntingum heimila og fyrirtækja.
  • Stýrivextir Seðlabankans voru 9,25% í byrjun október árið 2024, en hafa verið lækkaðir nokkrum sinnum, nú síðast 19 . nóvember sl. þegar þeir voru lækkaðir um 0,25 prósentustig í 7,25%. Peningastefnunefnd Seðlabankans hefur lagt áherslu á að helsta ástæða lækkunarinnar væru þær sérstöku aðstæður sem sköpuðust á íbúðalánamarkaði í kjölfar dóms Hæstaréttar.
  • Áætlað er að afkoma ríkissjóðs verði neikvæð um 0,8% af landsframleiðslu á þessu ári og neikvæð um 0,5% af landsframleiðslu á næsta ári.
  • Framleiðni vinnuafls á Íslandi minnkaði um 2,3% á árinu 2024. Þrátt fyrir þetta mælist árlegur vöxtur framleiðni hér 0,7% á árunum 2019-2024. Þegar horft er til Norðurlandanna var árlegur vöxtur framleiðni á þessum árum mestur á Íslandi og í Noregi.
  • Launahlutfallið, sem endurspeglar hlutdeild launafólks í verðmætasköpun hagkerfisins, var 61,4% á árinu 2024, 2,5 prósentustigum hærra en meðaltal síðustu 30 ára. Raungengi krónunnar hefur einnig verið hátt og nálægt því sem það hefur orðið hæst.
  • Dregið hefur úr spennu á vinnumarkaði eftir því sem hægt hefur á efnahagsumsvifum. Starfandi fólki fjölgar nú hægar en áður, dregið hefur lítillega úr fjölda starfandi í ferðaþjónustu og færra fólk með erlendan bakgrunn kemur til landsins. Atvinnuleysi er áfram lágt og atvinnuþátttaka mikil. Lausum störfum hefur fækkað lítilsháttar á þessu ári og færri stjórnendur telja vera skort á starfsfólki. Núna hyggst sami fjöldi stjórnenda fjölga starfsmönnum og fækka, tæp 20%.
  • Innflytjendum á vinnumarkaði hefur fjölgað hratt undanfarinn áratug. Almennt flyst fólk búferlum til landsins vegna atvinnu og þeir sem hingað koma eru langflestir á vinnualdri.
  • Fjöldi erlendra ríkisborgara sem flytur til landsins sveiflast töluvert eftir efnahags- og atvinnuástandinu hverju sinni og hefur þeim nú fækkað í takt við minni vöxt í efnahagslífinu.
  • Hér á landi er langtímaatvinnuleysi lítið og oftast minnst í Evrópu. Í kjölfar stórra efnahagsáfalla eins og gjaldþroti bankanna árið 2008 og heimsfaraldursins 2020-2021 hefur langtímaatvinnuleysi hækkað mikið en það hefur fljótlega lækkað aftur niður í mjög lágt hlutfall.
  • Atvinnuleysi á Íslandi hefur verið lágt í samanburði við önnur Evrópulönd og líkurnar á að atvinnulausir eða þeir sem eru utan vinnumarkaðar fái starf eru miklar. Þessi hlutföll eru há í alþjóðlegum samanburði og endurspegla mikinn hreyfanleika inn á vinnumarkaðinn.